e ( mm.) Uzama miktarıe = L x ∆t x a x 1000
L ( m.) Serbest ray boyu
a ( 1,15 x 10ᴧ-5 ) Uzama katsayısı
∆t ( Cº ) Montaj ile üst limit sıcaklığı farkı
L: Serbest ray boyudur ve sabitlenmemiÅŸ halde bulunan raylar için ray boyunun yarısına tekabül etmektedir.
Not: Karşı tarafta da bir ray olduÄŸu zamanlarda bu rayın yarısının serbest olduÄŸu öngörülür ve bu nedenden dolayı L tam boy olarak alınır. Bu ÅŸekilde iki ray arasındaki boÅŸluk için her iki ray da hesaba katılır.
Özel durumlar
Krapolu ve pedli raylarda ray pedi rayın kaymasını önlemek için kullanılır. Sıcaklıktan dolayı gerçekleÅŸen genleÅŸmeye karşı baskı yapar ve bu ÅŸekilde genleÅŸmeye karşı bir yapı oluÅŸturur. Yalnız, bu durumun gerçekleÅŸebilmesi için krapo ve pedlerin sözkonusu raya uygun seçilmesi ve torkun sıkılmış olması gerekmektedir.
Bu durumlarda derbest ray boyu: Krapo ara mesafesi x10 metre olarak alınır. Karşı rayın hesaba katılacağı durumlarda ise bu mesafe x20 olarak alınmalıdır.
Ray altında pedlerin kullanılmasının nedenini dört aÅŸamada anlatabiliriz:
1-Metal malzemelerin ( tekerlek, ray vb.) birbiriyle gerçekleÅŸen etkileÅŸimlerinden çıkacak sesin azaltılması için ray altında pedler kullanılır. Bu ÅŸekilde tekerleklerin yuvarlanma sesi en aza indirgenmiÅŸ olunur.
2-Vinçlerde (özellikle yüksek tonajlı olanlarda) ray basıncı daha dengeli bir zemine aktarılır.
3-Ray pedi kullanımı; Ray yükünü daha geniÅŸ bir alana yayar ve gözüken en yüksek basıncı yarı yarıya düÅŸürür.
4-Raylar dinamiktir. Bunun sebebi ise, rayların üzerindeki hareketlilik, ısıl genleÅŸme ve büzülmelerdir. Özellikle yüksek tonajlı vinçlerde ve sıcaklık farklarının yüksek olduÄŸu uygulama alanlarında ray pedleri rayın hareketlerini sınırlamak veya tamamen önlemek amacıyla kullanılır.
Krapo sıklık hesabı, son derce hassas olduÄŸundan iyi yapılmalı, hesabın doÄŸru olmasına azami önem verilmelidir. Krapo sıklığının ölçümünde hataya yer yoktur.
Krapo ara mesafesi / krapoların ne sıklıkta döÅŸeneceÄŸi aÅŸağıdaki formülle hesaplanır.
L= ( 4 x S x Ixx ) / ( Y x W) + A
